Meðlagsreiknir

Spurt og svarað

Af hverju er lögheimilisskráning þrætuepli milli foreldra?
Öll réttarstaða varðandi framfærslu og ákvörðun fylgir lögheimilisskráningu. Í raun er það svo að foreldrið sem er með jafna forsjá og jafna umgengni hefur engan rétt ef það deilir ekki lögheimili með barni sínu.
Hvernig birtist það foreldri sem ekki deilir lögheimili með barni sínu gagnavart yfirvöldum?
Það foreldri er skráð barnlaust hjá yfirvöldum t.d. við gerð skattaskýrslna er ekki hægt að merkja að viðkomandi eigi barn / börn.
Fær foreldri sem er með barn sitt til helminga barnabætur ef lögheimili er skráð hjá hinu foreldrinu?
Nei, foreldrið hefur engan rétt úr barnabótakerfinu þrátt fyrir að óumdeilt sé að það framfæri barn til jafns á við hitt foreldrið. Nema samningur um jafna búsetu sé til staðar.
Er foreldri jafnsett fjárhagslega þegar það hefur ekki lögheimilisskráningu barn síns. Hvort sem umgengni sé til helminga eða engin?
Ekki er tekið mið af umgengni í meðlagsúrskurðum og því er foreldri sem hefur umgengni til helminga á við hitt foreldrið eins sett og það foreldri sem enga umgengni hefur við barn sitt.
Hvernig komast foreldra að samkomulagi um hvar lögheimilisskráning á að vera í ljósi slíkrar ólíkrar réttarstöðu þegar barn býr til jafns á tveimur heimilum?
Í þeim tilfellum sem ekki næst samkomulag þarf að úrskurða um lögheimilisskráningu fyrir dómi.
Ef samkomulag um lögheimilisskráningu og meðlög næst, er þá eitthvað sem getur breytt samning síðar sem undirritaður hefur verið hjá sýslumanni?
Já, Lögheimilisforeldri getur óskað eftir málsmeðferð hjá sýslumanni um breytingu meðlags og getur sýslumaður úrskurðar um slíkt ef rökstudd krafa kemur fram um að:
- Aðstæður hafa breyst verulega
- Samningur eða dómsátt gengur í berhögg við þarfir barns
- Samningur eða dómsátt er ekki í samræmi við fjárhagsstöðu foreldra.
Hvernig metur sýslumaður að samningur sé í berhögg við þarfir barns í tilfelli þess sem það býr hjá báðum foreldrum?
Óljóst er hvað telst í berhögg við þarfir barns í slíkum málum, en sýslumaður virðist ekki gera greinamun á hvort barn búi til jafns hjá foreldrum eður ei. Fyrst og fremst er horft á tekjur foreldris sem ekki er með skráð lögheimili við ákvörðun á upphæð meðlags.
En í tilfelli ágreinings um lögheimilisskráningar hvað gerist þá?
Ef breyta skal lögheimilisskráningu þarf að fara í lögheimilismál, sýslumaður getur ekki úrskurðar um lögheimili ef foreldrar eru ekki sammála um breytta skráningu heldur eingöngu um meðlög.
Í tilfelli þess sem óumdeilanlegt er að börn búi til jafns á báðum heimilum hvernig er leyst úr meðlagságreining útfrá lögheimilisskráningu?
Lögheimilisskráning og meðlög eru tekin fyrir í sitthvoru málinu og ekki talin tengjast. Þrátt fyrir að lögheimilisskráning sé forsenda þess að hægt sé að þiggja meðlag.
Af hverju er lögheimili og meðlög ekki skoðuð saman úr því að þau eru svona nátengd?
Ekki hafa fengist svör við slíku frá löggjafanum af hverju ekki er horft til þess að lögheimili og meðlagsúrskurðir tengist. Sér í lagi í tilfellum þar sem óumdeilanlegt er að börn búi til jafns hjá báðum aðilum. Sýslumaður vinnur þannig eftir þeim forsendum að lögheimilisforeldrið sé það foreldri sem sjá um barnið en hitt sé í raun réttindalaust.
Innheimtast meðlög sjálfkrafa?
Nei, lögheimilisforeldri verður að setja meðlög til innheimtu hjá Tryggingastofnun ríkisins. Stofnunin sér þó eingöngu um milligöngu á einföldu meðlagi.
Hver sér um innheimtu á umfram meðlögum?
Lögheimilisforeldrið þarf sjálft að sjá um að innheimta umfram meðlög.
Geta foreldrar samið um að fella niður meðlög ef umgengni er til jafns, þó að lögheimili sé skráð á öðru heimilinu?
Nei, skrá verður að lágmarki einfalt meðlag við staðfestingu lögheimilis barns. Meðlagið kemur þó ekki til innheimtu nema lögheimilisforeldrið óski eftir því við Tryggingastofnun ríkisins.
Hefur umgengni áhrif á útreiknuð meðlög?
Útreikningur meðlaga tekur ekki tillit til umgengni. Þannig hefur kerfið ekki verið aðlagað að nútíma aðstæðum líkt og í mörgum nágranna ríkjum Íslands.
Hver er hámarks upphæð meðlags?
Meðlag er reiknað sem margfaldari á lágmarksmeðlag. Dæmi eru um úrskurði þar sem foreldri sem ekki deilir lögheimili með barni sínu hefur þurft að greiða 4x lágmarksmeðlög.
Í tilfelli þess sem börn búa til jafns er þá úrskurðað um aukin meðlög?
Já mörg dæmi eru um það að þrátt fyrir að börn búi til jafns hjá báðum foreldrum, þá greiði annað foreldrið hinu aukin meðlög allt að 3x lágmarksmeðlög.
Nú var kynnt nýtt úrræði um skipta búsetu barns. Er slíkt ekki ávallt notað þegar börn búa til jafns á 2 heimilum?
Nei eingöngu ef foreldra eru sammála um að skrá sig í slíkt úrræði. Í raun er minnihluti barna sem búa til jafns á 2 heimilum skráð í úrræðið.
Hvað veldur að skráningin er ekki meiri en raun ber vitni?
Fjárhagslegra hvatar eru þannig uppbyggðri að oft kemur það verra út í heild að skrá sig í úrræðið.
Hvernig virkar skráning lögheimilis í úrræði skiptrar búsetu?
Í úrræðinu er annað heimili barna skráð lögheimili og hitt búsetuheimili. Foreldri með skráð lögheimili barna getur rift samning hvenær sem viðkomandi hentar og öðlast þá skráningu lögheimilis líkt og ekki hafi verið um samið um skipta búsetu úrræðið.
Hver er þá munur á hefðbundinni lögheimilisskráningu og skráningu búsetu og lögheimilisskráningar í jafnri búsetu?
Aukið frelsi foreldra til samninga án þess að nauðsyn sé að fylgja fyrirframgreindu skapalóni. Réttarstaða foreldris með búsetuheimili er þó í raun ennþá jafn veik. Lögheimilisforeldrið hefur allan rétt sín megin ef það ákveður að brjóta upp samning.
Í tilfelli þess að lögheimilisforeldri vill slíta samningi er þá heildstæður samningur um lögheimilisskráning og meðlög skoðaður?
Nei, þá verður lögheimilisforeldrið formlega lögheimili barns og búsetuheimilið missir allan rétt og bera að greiða framfærslu samkvæmt skráningu lögheimilis.